Wolin

Miasto położone jest na południowym półwyspie Rów wyspy Wolin nad cieśniną Dziwna oraz wyspie Wolińska Kępa.

Historia Wolina sięga najstarszych epok dziejów ludzkości. Pierwsze ślady obecności człowieka na tych terenach pochodzą z paleolitu (starszej epoki kamienia), około 4200-1700 lat p.n.e.. Wykopaliska archeologiczne potwierdziły istnienie nieustannego osadnictwa przez kolejne epoki - od epoki brązu i żelaza, przez okres wpływów rzymskich, aż po wędrówkę ludów.

Interesujący jest fakt, że pierwsza mapa przedstawiająca miasto Wolin pochodzi z roku 150 n.e., sporządzona przez Ptolemeusza. Na tej starożytnej mapie miasto występowało pod nazwą Bunitium.

Wraz z wielką wędrówką ludów w IV-VI wieku na tereny wyspy Wolin zaczęli napływać Słowianie. Około VII/VIII wieku n.e. przy przeprawie przez rzekę Dziwnę, na starym szlaku handlowym, powstała słowiańska osada rybacka, która stopniowo rozwijała się w ośrodek rzemieślniczo-handlowy. Koniec VIII wieku datuje się właściwe początki miasta, kiedy nad Zalewem, w pobliżu ujścia Odry, powstała niewielka osada. Jej rozwojowi sprzyjało strategiczne położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych, które przebiegały przez te tereny, przyciągając kupców z Fryzji, Skandynawii, Bizancjum, Azji Środkowej, Rusi oraz miast słowiańskich. W IX wieku osada została otoczona potężnymi umocnieniami drewniano-ziemnymi, a pod koniec tego stulecia nabrała cech miejskich, stając się stolicą plemienia Wolinian. Obszar objęty władaniem Wolinian sięgał po Kamień Pomorski na północy i po Puszczę Goleniowską na południu.

Dzięki handlowi miejscowość szybko rozbudowała przedmieścia. Z miasta wywożono futra, ryby, masło, miód i inne lokalne produkty, a sprowadzano towary, których brakowało w regionie. O znaczeniu tego handlu świadczą znajdowane w pobliżu Wolina monety arabskie z dynastii panujących w Bagdadzie i Samarkandzie z IX-X wieku.

Dawna osada nad Dziwną była ośrodkiem kultu Świętowida i prowadziło własną politykę. Po zwycięstwie Mieszka I nad Wolinem osada została włączona do Polski wraz z pozostałymi ziemiami Pomorza. Do tej pory państwo-miasto prowadziło samodzielną politykę i walczyło z wojskami Mieszka I. W efekcie tych wydarzeń miasto szybko stało się jednym z największych miast w Europie. Mieszko I otoczył je wałem obronnym o konstrukcji hakowej, stosowanej szeroko w państwie polskim. Wolin stał się pierwszym polskim portem nad Bałtykiem i jednym z najważniejszych ośrodków handlowych.

W 1043 roku, po najeździe króla duńskiego Magnusa Dobrego, Wolin traci na znaczeniu aż do roku 1121, kiedy wraca pod polskie panowanie. Bolesław III Krzywousty rozpoczyna chrystianizację miasta i całej wyspy, powierzając misję biskupowi Ottonowi z Bambergu. Po kilku nieudanych próbach Otton odnosi sukces – w 1140 roku w mieście powstaje biskupstwo pomorskie z polskim biskupem Wojciechem. Czasy świetności Wolina kończą się w latach 1173-1177, kiedy zostaje dwukrotnie zdobyty przez Duńczyków i bardzo poważnie zniszczony. Siedziba biskupstwa zostaje w związku z tym przeniesiona do Kamienia Pomorskiego, a sam Wolin gwałtownie traci na znaczeniu. W 1278 roku otrzymuje prawa miejskie. Od XI wieku do XVII miasto należało do Księstwa Zachodniopomorskiego.

Po 1630 roku przechodzi pod panowanie Szwedów, a od 1720 roku przechodzi w ręce Prus w wyniku zakupu wysp Uznam i Wolin. W 1648 roku w wyniku pokoju westfalskiego wyspa Wolin przypadła Szwecji. Okres ten charakteryzowały liczne bitwy, oblężenia i zniszczenia miasta. W 1720 roku na mocy pokoju sztokholmskiego Wolin przeszedł pod panowanie Prus.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej 4 maja 1945 r. Wolin powrócił do państwa polskiego. Do 1946 roku znajdował się w granicach pierwszego województwa szczecińskiego, w ramach którego ukształtowały się podstawy administracyjne i infrastrukturalne powojennej gminy. Reforma administracyjna z 1975 r. utrwaliła przynależność Wolina do województwa szczecińskiego, a rządowe programy inwestycyjne między innymi w sieć dróg i kolej wpłynęły na odnowę miejskiej struktury. W latach 1970–1988 nastąpił dynamiczny rozwój gospodarczy. W ramach gospodarki centralnie planowanej w Wolinie działały: Spółdzielnia Pracy Rękodzieła Ludowego „Cepelianka”, Wolińska Spółdzielnia Mleczarska, masarnia i elewator zbożowy i Zakłady Spożywcze „Samopomoc Chłopska”. Upadek PRL i wejście Polski do Unii Europejskiej zmieniły strukturę gospodarczą Wolina. Współcześnie jest dobrze rozwiniętym ośrodkiem turystycznym i kulturalnym, który łączy dawną świetność średniowiecznego portu z nowoczesnymi inwestycjami infrastrukturalnymi.

Inne nazwy: Yuloin, Yulin, Wulinensis civitas, Willin, Wołyń, Wolin, Yolin, Wollin, Jom, Jóm, Jumne, Jumneta, Julin, Wineta, Jomsborg.

 

Miejsca, które warto zobaczyć/zwiedzić:

• kościół pw. św. Mikołaja, XV wiek,
• wiatrak holenderski, 1850 rok,
• ratusz, neogotyk, lata 1880-1881,
• ruiny kościoła św. Jerzego,
• fragmenty murów obronnych, gotyk, XIV-XV wiek,
• elewator zbożowy,
• budynek poczty, początek XX wieku,
• dwór, XVIII/XIX wiek,
• zabytkowe domy, XIX wiek i początek XX wieku,
• grodzisko, X-XII wiek,
• bastiony fortyfikacyjne, XVII wiek,
• cmentarzysko szkieletowe i ciałopalne, IX-XII wiek,
• osada i cmentarzysko kurhanowe ciałopalne, IX-X wiek.