Elementy herbu
Tarcza herbowa. Kształt tarczy herbowej ma swój rodowód w tarczy obronnej, który zmieniał się na przestrzeni czasu zależnie od kraju i mody. W ciągu wieków wyłoniły się typy tarcz, które charakteryzowały się szczególnym upodobaniem niektórych narodów, co znalazło odzwierciedlenie w ich zwyczajowych nazwach (tarcza hiszpańska, tarcza francuska). Jeśli w nadaniu herbu nie określono kształtu tarczy istnie dowolność w stosowaniu różnych wzorów. W przeciwnym przypadku jej zmiana jest nadużyciem. Pole tarczy często jest dzielone przy pomocy linii heraldycznych: w pas, w słup, w krzyż, w skos, w lewy skos, w krzyż skośny, w rosochę w klin i promieniście. Wyróżniamy następujące rodzaje linii heraldycznych: prosta, falista, ząbkowana, łamana, blankowana, otrzewiowa, półkolista. Herby państwowe często składają się z 2, 3 lub czterech tarcz np. 2 tarcze rozmieszczone centralnie lub 3 tarcze w pionie na tarczy głównej.
Godło heraldyczne. Godło jest zasadniczym elementem graficznym na tarczy herbowej. Wywodzi się ze znaków rodowych, terytorialnych lub bojowych. W wyniku podziału tarczy powstają heraldyczne figury zaszczytne pierwszego rzędu: głowica, podstawa, pas, słup, skos, skos lewy, krzyż, krzyż skośny, klin, krokiew, rosocha i skraj. Klin, krokiew i rosocha mogą być używane "na opak", gdy odwróci się je w pionie. Figury zaszczytne drugiego rzędu otrzymuje się poprze podzielenie tarczy w pas, w słup i skos 3 lub więcej razy. Godło herbowe mogą stanowić postacie ludzkie (rycerz, święty), zwierzęta (orzeł, koń, tur, wół, jeleń, niedźwiedź, kozioł, dzik, lis, ryba, rak, kruk), ciała niebieskie (gwiazda, księżyc, słońce), zwierzęta fantastyczne (rybogryf, gryf, smok, jednorożec), rośliny (dąb, lipa, róża, lilia, kłos, winorośl, szyszka chmielu, snop zboża), przedmioty (koło wodne, koło zębate, koło wozowe, kielich, korona, pierścień, strzała, rogacina, miecz, topór, klucz, podkowa, młot, kosa, waga, beczka, dzban), krzyże (łaciński, półtorakrzyż, podwójny, patriarchalny, grecki, prawosławny, półtrzeciakrzyż, kawalerski, ćwiekowy, skośny, papieski, trójlistny, rozdarty, laskowany, mantuański, łapowy, zdwojony, liliowy, tau, maltański, strzałkowy, kotwicowy, kulowy) itp.
Hełm heraldyczny jest ozdobą, która pojawiła się jako pierwsza z uwagi na to, że pierwsze herby były znakami rycerskimi. Umieszczany jest nad tarczą, na jednym z górnych rogów tarczy pochyłej lub nad górną krawędzią pionowej. Hełm heraldyczny podobnie jak ten stanowiący element uzbrojenia rycerskiego wraz upływem czasu ulegał zmianie. Początkowo były to hełmy garnkowe i kubłowe, następnie turniejowe - dziobowe, aż ostatecznie pojawiły się hełmy prętowe.
Labry. Labry to części zewnętrzne tarczy herbowej, mające kształt wielkich liści wyszczerbionych, wyrastających z boków hełmu, zwykle symetrycznie po obu stronach, często obejmujące jako ornament również całą tarczę herbową. Labry symbolizują chusty jakimi rycerze przykrywali hełm, by chronić go przed nagrzaniem od słońca. Początkowo labry miały kształt zwykłych chust, a z czasem były coraz bardziej fantazyjne. Labry na hełmie utrzymywane są przez koronę.
Korona rangowa. Element herbu początkowo umieszczany zwykle na hemie, a w późniejszym okresie bezpośrednio nad tarczą z hełmem i klejnotami nad nią lub pomijane. Pierwotnie była umieszczana tylko nad herbami królów i książąt. Później także arystokracji i szlachty.
Zawój to znajdująca się między hełmem a klejnotem spleciona wstęga. Spełnia on tę samą rolę co korona heraldyczna czyli służy jako element łączący klejnot z hełmem. Najczęściej jest dwubarwny. Prosty zawój przekształcił się z czasem, dla potrzeb heraldyki, w bogatą ozdobę herbu, zwaną labrami. Barwy zawoju, nawiązują tam do barw tarczy herbowej oraz godła.
Klejnot herbowy stanowi zwieńczenie hełmu łączące się z nim za pośrednictwem korony rangowej lub przepaski, z której rozwijały się labry. Czasami klejnot był łączony z hełmem bezpośrednio. Klejnot często był powtórzeniem godła z pola tarczy lub godła z dodatkowymi ozdobami. Najczęściej spotykane klejnoty to rogi, skrzydła, pióra, nakrycia głowy, zwierzęta.
Trzymacze heraldyczne to postacie ludzkie (rycerze, Murzyni, giganci, aniołowie) i zwierzęta rzeczywiste lub fantastyczne (lwy, orły, gryfy, centaury) umieszczane po jednej lub po obu stronach, niekiedy za tarczą herbową, i podtrzymujące ją. Trzymaczom często podkładano pod nogi lub łapy specjalny postument heraldyczny. Jedynie trzymacze - ptaki wyglądały naturalnie unosząc się swobodnie, a więc z tego powodu były pozbawione postumentu.
Postument heraldyczny to zewnętrzny element herbu, na którym umieszczona jest tarcza herbowa , zwykle z trzymaczami. Postument przyjmuje trzy podstawowe formy: architektoniczny (ozdobnie profilowany gzyms, fragment muru), plenerowy (murawa, skała, fragment pejzażu lądowego lub morskiego) i ornamentalny (splecione ornamenty roślinne, stylizowane gałęzie).
Płaszcz heraldyczny to zewnętrzna oznaka godności w postaci płaszcza okrywającego tarczę herbową i wywodzi się od płaszczy koronacyjnych i ceremonialnych. Zazwyczaj płaszcz jest koloru purpurowego, czerwonego, błękitnego, zielonego, podbity futrem (zwykle gronostaja, łasicy, popielicy), często ozdobiony wzdłuż brzegu ozdobnymi frędzlami i złotym haftem. Płaszcz zwieńczany jest zawsze koroną rangową, najczęściej mitrą, z niej spływa symetrycznie w obie strony, gdzie jest podwiązany złotymi sznurami ozdobionymi chwostami, otaczając zasadniczy herb, czasem samą tarczę herbową. Płaszcz heraldyczny powinien być zwieńczany koroną rangową najwyższej przysługującej właścicielowi rangi, poniżej płaszcza tarcza herbowa może być zwieńczona koroną kolejnej niższej rangi.
Dewiza heraldyczna jest krótką sentencją przekazującą ogólną mądrość, wyraźnie nawiązującą do ideologii rycerskiej i szlacheckiej. Dewizy umieszczano zazwyczaj na wstęgach znajdujących się pod tarczą herbową, lub na postumencie trzymaczy. Jeśli w herbie występowały trzymacze bez postumentu, mogły one trzymać wstęgę z dewizą na przykład w szponach tylnych łap.
