Koszalin

Koszalin to miasto położone, na Pobrzeżu Koszalińskim, nad rzeką Dzierżęcinką i jeziorami Jamo oraz Lubiatowo.

W 1214 roku książę Bogusław II nadał wieś Cossalitz (Koszalin) klasztorowi w Białobokach koło Trzebiatowa, a książę Barnim I w 1248 roku biskupom pomorskim rezydującym wówczas w Kamieniu. Lokacji miasta na prawie lubeckim dokonał biskup Herman von Gleichen 23 maja 1266 roku oraz ustanowił czynsze i samorząd miejski. W połowie XIV wieku decyzją rady miejskiej kupiono na potrzeby miasta jezioro Jamno z mierzeją, skąd z małego portu w Unieściu zaczęto eksportować płody rolne i leśne do krajów skandynawskich, Gdańska i Lubeki. W 1582 roku zakończono budowę rezydencji książąt pomorskich, która obecnie nie istnieje. Po wygaśnięciu rodu Gryfitów, Koszalin przeszedł we władanie Brandenburgii.

Czasy świetności przerwała wojna trzydziestoletnia, po której Koszalin wraz z całym Pomorzem Zachodnim stał się częścią Brandenburgii, a następnie Prus. Dodatkowo, wielki sztorm w 1690 roku zamulił Jamieński Nurt, co zakończyło funkcjonowanie miasta jako portu morskiego. Wielki pożar w 1718 roku zniszczył 2/3 zabudowy miasta, co znacząco wpłynęło na jego dalszy rozwój. W XVIII wieku ożywienie gospodarcze przyniósł jedynie popyt na sukno produkowane na potrzeby armii pruskiej.

Od 1816 roku Koszalin był stolicą rejencji koszalińskiej w prowincji Pomorze w Prusach. W 1859 roku ukończono budowę linii kolejowej Koszalin - Stargard jako część linii do Gdańska. W 1872 roku miasto staje się siedzibą powiatu Köslin. Działała tu fabryka samolotów (okres I wojny), papieru, przetwórnia drobiu i łososi, browar, mleczarnia oraz fabryka maszyn rolniczych. W 1920 roku została zmieniona nazwa miasta z Cöslin na Köslin. 1 kwietnia 1932 roku miasto występuje z powiatu Köslin i staje się powiatem grodzkim w rejencji koszalińskiej.

4 marca 1945 roku Koszalin został zdobyty przez wojska radzieckie - 3 Korpus Pancerny gen. Aleksego Panfiłowa. Pomimo, że w mieście nie było długotrwałych walk, prawie całkowitemu zniszczeniu uległo śródmieście, większość zakładów przemysłowych i urządzeń komunalnych. 9 maja 1945 roku przybyła pierwsza zorganizowana grupa polskich osadników z Gniezna, spośród których wybrano burmistrza - Stanisława Jakubowskiego. W 1945 roku Koszalin przejściowo był stolicą obszernego zachodniopomorskiego okręgu administracyjnego, a z chwilą, gdy Szczecin został przejęty przez władze polskie, stolicę przeniesiono do tego miasta. W 1947 roku miasto opuściły wojska radzieckie. W okresie powojennym miasto przeszło intensywną odbudowę i modernizację. W latach 60. XX wieku, w następstwie uzyskania przez Koszalin statusu miasta wojewódzkiego, nastąpiła ekspansja układu miejskiego na północ wzdłuż osi ul. Władysława IV, gdzie powstał zespół osiedli blokowych.

W wyniku reformy administracyjnej z 1998 Koszalin znalazł się w województwie zachodniopomorskim. Miasto posiada dwa dworce kolejowe: Koszalin i Koszalin Wąskotorowy. Przez Koszalin przechodzą linia kolejowa Stargard - Gdańsk i rozpoczyna swój bieg linia kolejowa Koszalin - Goleniów oraz wąskotorowa linia kolejowa Koszalin Wąskotorowy - Bobolice Wąskotorowe o rozstawie 1000 mm.

 

Inne nazwy: Cosoniensium, Cossalitz, Coslinum, K?szalëno, Cöslin, Köslin.

Miejsca, które warto zobaczyć/zwiedzić:

• fragmenty murów obronnych z ok. 1320 r.
• Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP - kościół gotycki z 1333 r.
• Domek Kata z XV w., od 1964 r. siedziba Teatru Propozycji Dialog
• Kościół św. Józefa Oblubieńca - neogotycka budowla z 1869 r. dla wiernych, założonej w 1857 r. parafii katolickiej
• Kaplica św. Gertrudy - wybudowana w latach 1382-1383, obecnie kaplica ewangelicko-augsburska
• dawny kościół zamkowy - wybudowany ok. 1300 r. jako kościół klasztoru cysterek, opuszczony w czasie reformacji, następnie zrujnowany, został odbudowany przez księcia Franciszka I w latach 1602-1609 jako kościół zamkowy. Od 1953 r. cerkiew pw. Zaśnięcia NMP, siedziba parafii prawosławnej (ul. Adama Mickiewicza 22)
• Pałac Młynarza i młyn z XIX w.
• kamienica gotycka z XIV w. (ul. Bolesława Chrobrego 6)
• Pałac Ślubów - kamienica z XVI w., wzniesiona w okresie późnego średniowiecza, posiada w ścianach bocznych elementy z XV/XVI w. - ostrołukowe blendy (ul. Bogusława II 15)
• zespół budynków Poczty Głównej - zespół neogotycki wzniesiony w 1884 r.
• kamieniczka (elewacje) (ul. Zwycięstwa 125)
• dawna plebania (ul. kard. Stefana Wyszyńskiego)
• zabytkowe domy (pl. Wolności 2-3, pl. Wolności 4)
• zabytkowe wille (ul. Batalionów Chłopskich 83, ul. Jana z Kolna 38, ul. Józefa Piłsudskiego 53, ul. Szczecińska 1, ul. Zwycięstwa 126)
• stacja kolejki wąskotorowej wraz z obiektami kolejowymi z 1898 r.
• Park Miejski im. Książąt Pomorskich - zabytkowy park, którego najstarsza część powstała w 1817 r.
• wieża widokowa na Górze Chełmskiej zbudowana w 1888 r.; wysokość 31,5 m
• budynek z początku XIX w. przy ul. Mickiewicza - obecnie część Urzędu Miasta
• Gmach Rejencji, wzniesiony ok. 1890 r. przy ulicy Andersa - obecnie siedziba Policji
• neogotycki budynek polikliniki - wzniesiony w latach 1895-1896 na potrzeby szpitala miejskiego.
• budynek Bałtyckiego Teatru Dramatycznego - wzniesiony w 1906 r. jako budynek parafialny ewangelickiej gminy wyznaniowej
• neogotycki budynek Archiwum Państwowego - wzniesiony na początku lat 80. XIX w. jako szpital garnizonowy, znajdował się pod zarządem administracji wojskowej do końca I wojny światowej
• budynek Straży Pożarnej - wzniesiony w 1928 r., z charakterystyczną wysoką wieżą usytuowaną od strony zachodniej, służącą pierwotnie jako ściana ćwiczeń wysokościowych.
• podziemia starego browaru, ul. Kazimierza Wielkiego - stanowią część dawnego browaru E. Aschera z 1846 r., istniejącego do 1910 r.
• budynek z końca XIX w. - zbudowany został w latach 70. XIX w. przez rodzinę Hildebrand. W latach 1905-1919 mieszkał tutaj dr Fryderyk Hildebrand, koszalinianin, znany botanik, profesor uniwersytecki i dyrektor Ogrodów Botanicznych we Fryburgu.
• skansen Kultury Jamneńskiej.